نویسنده: آنیتا احمدی
مجلس ملی و مجلس سنای پاکستان در روزهای ۲۴ و ۲۵ ماه می ۲۰۱۸ (۳ و ۴ جوازی ۱۳۹۷) با اکثریت آرا لایحه نهایی ادغام مناطق قبایلی (FATA)در ایالت خیبرپختونخواه را تصویب کردند.
مناطق قبایلی پاکستان مأمن گروه‌های تروریستی محسوب می‌شود. بدنۀ اصلی گروه‌های مخالف مسلح دولت افغانستان در مناطق قبایلی پاکستان به سر می‌برند و مراکز جلب و جذب، آموزش و تجهیز آنها در همین مراکز قرار دارد.
دولت پاکستان سال‌ها از گروه‌های شورشی مناطق قبایلی به عنوان ابزاری در سیاست خارجی خویش کار گرفته است. اما با گذشت زمان برخی گروه‌ها با استفاده از بسترهای خشونت‌پرور مناطق قبایلی ظهور کردند و به دردسر بزرگ برای پاکستان مبدل شدند. تحریک طالبان پاکستان یکی از این گروه‌ها بود که در روزهای پسین رهبرش در ولایت کنر افغانستان کشته شد.
ادغام مناطق قبایلی در ساختار ایالت خیبرپختونخواه اقدامی در راستای امنیت ملی پاکستان بوده و چند نتیجۀ مهم در پی خواهد داشت. نخست به حاکمیت سیاسی دوگانه در مناطق قبایلی پایان می‌دهد و وفاداری مناطق قبایلی را به دولت- ملت افزایش می‌بخشد.
در نتیجۀ اقدام تازه، نیروهای دولتی به خوبی می‌توانند امنیت مناطق قبایلی و مرزها را تأمین کنند. دولت پاکستان به تدریج می‌تواند دشمنان خویش از جمله تحریک طالبان پاکستان و سازمان القاعده را نابود کند.
نقش جرگه‌ها در تصمیم‌گیری‌های قبایلی کاهش خواهد یافت و زمینه برای عمران و ساخت و ساز در مناطق مدغم شده فراهم خواهد شد.
دولت پاکستان با اجرایی‌سازی تصمیم تازه می‌تواند به جمع‌آوری سلاح در مناطق قبایلی بپردازد. هم اکنون هزاران میل سلاح در مناطق قبایلی در اختیار مردم است. همچنان، به تدریج نظام عدلی و قضایی قرن 19 به یک نظام اصلاح‌شده و مدرن تبدیل خواهد شد.
با ادغام مناطق قبایلی در ساختار ایالت خیبرپختونخواه، این مناطق از وضعیت فعلی خود که به عنوان مرکزی برای سازماندهی فعالیت‌های تروریستی شناخته می‌شوند، بیرون شده و حکومت پاکستان می‌تواند کنترل بیشتری بر این مناطق داشته باشد.
نگرانی کابل
حکومت افغانستان تصمیم پارلمان پاکستان را در مورد مدغم‌سازی مناطق قبایلی با ایالت خیبر پشتونخواه “یک‌جانبه” خوانده و می‌گوید که در این مورد با آنها مشوره نشده است.
حکومت افغانستان مدعی است که سلب خودمختاری مناطق قبایلی باید با رضایت مردم این مناطق و همچنین مشورت با دولت افغانستان انجام می‌شد. زیرا، بر اساس پیمان تاریخی راولپندی منعقدۀ سال 1919 هر نوع تغییر در وضعیت مردم مناطق قبایلی مشروط به نظر افغانستان است.
جریان‌های سیاسی پاکستان و برخی کشورهای خارجی از جمله امریکا و بریتانیا از این تصمیم پاکستان استقبال کرده‌اند.
زنگ خطر به افغانستان
ادغام مناطق قبایلی به ایالت خیبرپختونخواه زنگ خطری برای افغانستان است. دولت افغانستان در هفده سال گذشته همواره در نشست‌های بین‌المللی و در دیدار با نمایندگان کشورهای خارجی گفته است که مناطق قبایلی پایگاه و مراکز تجهیز، تمویل و آموزش تروریستان است. دولت پاکستان با این اقدام بهانه‌ها از افغانستان و دیگر کشورهای خارجی را خواهد گرفت.
از سوی دیگر، با اشراف و کنترل ارتش پاکستان در مناطق قبایلی، تروریستان دیگر زمینۀ فعالیت در این مناطق را نخواهد داشت، البته تروریستانی‌که تهدیدی متوجه امنیت ملی پاکستان هستند. با این حال، گروه‌های شورشی دسته‌دسته راهی افغانستان خواهند شد و در مناطق مشخصی پناه خواهند جست.
اکنون، گروه‌های شورشی در مناطق مختلف افغانستان پناه‌گاه‌های امن دارند. با بستن مراکز و کمپ‌های شورشیان در مناطق قبایلی، اوضاع به گونۀ بی‌سابقه در افغانستان به سود شورشیان رقم خواهد خورد. پاکستان جنگ را از داخل افغانستان مدیریت خواهد کرد و به تدریج زمینۀ فعالیت گروه‌های تبهکار را در قلمرو خویش محدود خواهد نمود.
بدیل‌سازی به مناطق قبایلی در افغانستان
اقدامات اخیر در پاکستان، بی‌ارتباط به تصمیم‌گیری‌ها دربارۀ صلح و جنگ افغانستان نیست.
برخی چهرههای سیاسی از جمله گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی و محمد کریم خلیلی رییس شورای عالی صلح افغانستان، خواهان واگذاری «مناطق امن» به طالبان شده‌اند. این پیشنهاد در راستای اهداف و سیاست‌های پاکستان در داخل افغانستان مطرح شده است. طالبان بر بخش بزرگ جغرافیای افغانستان نفوذ و سیطره دارند. طرح واگذاری مناطق امن به آنها چیزی جز بدیل‌سازی به مناطق قبایلی در داخل خاک افغانستان نیست. برخی از مقامات محلی افغانستان نیز از این طرح حمایت و پشتیبانی کرده‌اند.
اما جریان‌های ضدطالبانی باور دارند که چنین طرحی زمینه را برای نفاق قومی، سمتی و حتا تجزیۀ افغانستان فراهم خواهد ساخت.
از چندسال بدین سو گزارش‌هایی در خصوص انتقال پایگاه‌های شورشیان و گروه‌های تروریستی از مناطق قبایلی به خاک افغانستان وجود داشت. برخی تحلیلگران نظامی- اطلاعاتی مدعی بودند که پاکستان در همکاری با برخی کشورهای دیگر در تلاش «وزیریستان‌سازی شمال افغانستان» است. حالا با گذشت چندسالی اوضاع در شمال افغانستان به مراتب وخیم‌تر از جنوب کشور شده است. این درحالی است که جنوب و شرق افغانستان بستر اجتماعی و قومی طالبان محسوب می‌شود. طالبان و گروه داعش در مهمترین مناطق شمال افغانستان جابجا شده‌اند. ولایت بدخشان، فاریاب، کندز، بغلان، سرپل، جوزجان و بخش‌هایی از تخار که روزگاری مراکز جبهۀ مخالف طالبان بود، امروز به پایگاه‌های طالبان، داعش و دیگر گروه‌های تندرو داخلی و خارجی تبدیل شده است. امروز هیچ بخشی از شمال امن نیست. روزانه گزارش‌هایی از تلفات نیروهای امنیتی در ولایات شمالی منتشر می‌شود. هزاران خانواده در ولایات شمالی از مناطق‌شان مهاجر شده‌اند.
برخی چهرههای سیاسی مدعی هستند که حلقاتی در تبانی با کشورهای خارجی زمینۀ گسترش ناامنی به شمال را فراهم ساخته‌اند. آزادسازی گروهی زندانیان حزب اسلامی گلبدین حکمتیار و همچنان شماری از فرماندهان طالبان تلاشی در همین راستا می‌باشد. در روزهای اخیر صدها زندانی حزب اسلامی از زندان‌ها آزاد شده‌اند. رأی زنی‌ها در زمینۀ آزادسازی زندانیان طالبان نیز جریان دارد.
با این وضع، فرضیۀ وزیرستان‌سازی شمال به حقیقت گراییده است. احتمالاً در سال جاری شمال افغانستان به مرکز جنگ و خشونت‌ها در افغانستان تبدیل شود. جنگ از جنوب و شرق به شمال متمرکز خواهد بود.
آگاهان روابط بین‌الملل، انتقال جنگ به شمال را بخشی از بازی جهانی به هدف ناآرام‌سازی کشورهای آسیای مرکزی و دردسرسازی به روسیه عنوان می‌کنند.فارسی رو.
سایت همایون - HOMAYUN.ORG 